BESİNLERİN SİNDİRİMİ

Besinlerin enerjiye dönüşebilmesi için en küçük parçalara ayrılması ve vücudumuzun her alanına dağılması gerekir. Besin maddelerinin vücut tarafından kullanılabilmesi için en küçük parçalara ayrılmasına sindirim denir.

Vücutta sindirimin gerçekleştiği yapı ve organlar aşağıdaki görselde gösterilmektedir.

Sindirim Sistemi Yapı ve Organları

Ağız: Sindirim ağızda başlar. Bütün besinler ağızda, dişler yardımıyla küçük parçalara ayrılır. Tükürük bezleri, tükürük salgısıyla besinleri yumuşatır, kayganlaştırır, nişastalı besinleri şekere dönüştürür.

Yutak: Yutak, ağızdan gelen lokmaları yemek borusuna gönderir.

Yemek borusu: Yutaktan yemek borusuna geçen lokmalar yemek borusunun kasılma ve gevşeme hareketiyle mideye iletilir.

Mide: Yemek borusundan gelen besinler midede toplanır.

Mide duvarındaki kaslar kasılıp gevşeyerek midenin çalkalama hareketleri yapmasını sağlayıp besinleri küçük parçalara ayırır. Besinler midede 2–3 saat kalır. Daha sonra ince bağırsaklara geçer.

İnce bağırsak: İnce bağırsağın mideye yakın taraftaki 20–25 cm’lik kısmına “on iki parmak bağırsağı” denir. Besinlerin sindirimi on iki parmak bağırsağında devam eder. Besinler ince bağırsak boyunca ilerlerken buradaki sindirim salgılarının etkisiyle küçük yapı birimlerine ayrılır ve kana geçer.

Kalın bağırsak: Kalın bağırsak, besin posaları içindeki suyu emerek alır. Kalan parçaları anüse doğru iter.

Besinlerin sindirim aşamaları;

• Besinlerin vücudumuzdaki yolculuğu ağızda başlar. Ağza alınan besinler dişler tarafından öğütülüp parçalanır. Besinler, ağızdaki tükürük ile ıslatılarak yumuşatılır ve yutulacak hâle getirilir.
• Yutma ile yutağa geçen besinler yemek borusuyla mideye iletilir.
• Mideye gelen besinler mide tarafından salgılanan sıvı ile karışarak değişikliklere uğrar. Midenin kasılıp gevşeme hareketleriyle bulamaç hâline gelen besinler ince bağırsağa geçer.
• Besinler içerisindeki yapı taşları ince bağırsakta emilerek kana geçer.
• Emilimden sonra kalan posa kalın bağırsağa gönderilir. Posa içerisinde kalan mineral, vitamin ve suyun bir kısmı kalın bağırsakta emilir.
• İyice katılaşmış posa, dışkı olarak anüsten atılır ve sindirim böylece tamamlanmış olur.

şeklindedir.

• Vitaminler, mineraller ve su herhangi bir sindirim işlemine uğramadan kana geçerler.

Diş Çeşitleri

Bebekler dünyaya geldiğinde dişleri yoktur. Ancak beş ile on ikinci aylar arasında ilk dişleri çıkar. İki buçuk ile üç yaşına kadar 20 tane süt dişi tamamlanır. Her çenede 4 kesici, 2 köpek dişi, 4 tane de azı dişi vardır. Altı-yedi yaşından itibaren süt dişleri dökülür, yerine kalıcı dişler çıkmaya başlar. Kalıcı dişler 28 tanedir. Daha sonra 20’lik diş dediğimiz 4 diş daha çıkar ve böylece 32 diş tamamlanmış olur. Dişlerimiz şekil ve görev bakımından birbirlerinden farklılık gösterir. Şekil ve görevlerine göre dört çeşit diş vardır:

Dişlerimiz ve Diş Çeşitleri

Kesici Dişler: Alt ve üst çenede dörder tane olmak üzere toplam sekiz tane kesici diş vardır. Uçları balta ağzına benzer ve keskindir. Yiyecekleri ısırmaya ve koparmaya yarar.

Köpek Dişleri: Kesici dişlerin sağında ve solunda birer köpek dişi vardır. Alt ve üst çenede toplam dört köpek dişi bulunur. Uçları sivridir. Besinleri ısırmaya ve koparmaya yarar.

Azı Dişleri: Alt ve üst çenede sekizer tane bulunur. Toplam on altı tanedir. Dişlerin yüzeyleri geniş ve girintili çıkıntılıdır. İki azı arasına sıkıştırılan besinler değirmen taşları arasına sıkışmış gibi ufalanıp öğütülür.

Yirmi Yaş Dişleri: Alt ve üstte ikişer tane bulunur. Toplam dört tanedir. Şekli ve görevleri azı dişler gibidir. 18-22 yaşları arasında çıkar.

Diş Sağlığı ve Bakımı

Ağız ve diş sağlığının korunması çok önemlidir. Ağız ve dişlerin sağlıksız olması, vücutta sindirim ve diğer bazı yapıların da sağlıksız olmasına sebep olur. Bu durum, sürekli olarak çürük dişlerin ve ağız kokusunun oluşumuna, diş ve baş ağrısına, böbreklerin zarar görmesine ve sindirim bozukluklarına neden olur.

Ağız ve dişlerin sağlıklı olması için;

• Özellikle gelişme çağındaki bireyler A, C, D vitaminlerinden yeterince almalıdır.
• Süt ve süt ürünleri bol miktarda tüketilmelidir.
• Armut, havuç, salatalık gibi yiyecekleri dişlerimizle kopararak yemek, diş ve diş etlerimizin sağlığı için önemlidir.
• Art arda yenilip içilen çok sıcak – çok soğuk yiyecek ve içecekler dişlerimizin zarar görmesine neden olabilir ve dişlerimizi çatlatabilir.
• Fındık ve ceviz gibi yiyeceklerin kabukları dişlerle kırılmamalıdır.
• Asitli içecekler ve şeker fazla tüketilmemelidir.
• Sivri cisimlerle dişleri karıştırma dişlerimize ve diş etlerine zarar verir.
• Dişlerin düzenli olarak fırçalanmaması dişlerin çürümesine yol açar. Bu nedenle dişlerimizi tekniğine uygun şekilde fırçalayarak besin artıklarını dişlerimizden uzaklaştırmamız gerekir.
• Tekniğine uygun fırçalamada, diş fırçası eğik tutulmalıdır. Ön dişlerin yüzeyi dairesel hareketle fırçalanmalıdır. Dişlerin çiğneme yüzeyleri ileri geri hareketle, iç yüzeyleri ve diş etleri dairesel hareketle temizlenmelidir.
• Diş fırçalamada ağza uygun fırça tercih edilmelidir. Diş fırçası çok yumuşak ya da sert olmamalıdır. Diş etlerini tahriş etmeyen ve tüm dişlerin yüzeylerine ulaşabilen bir diş fırçası kullanılmalıdır.
• Dişler fırçalanırken diş macunu kullanılmalı ve fırçalama işlemi en az iki-üç dakika sürmelidir.
• Her altı ayda bir diş doktoruna giderek dişlerimizi kontrol ettirmeliyiz.

Bir önceki yazımız olan 6.Sınıf Fen Bilimleri Solunum Sistemi Konu Anlatımı başlıklı yazımızda 6. Sınıf Fen Bilimleri Vücudumuzdaki Sistemler, 6. Sınıf Solunum Sistemi Ders Notu ve 6.Sınıf Fen Bilimleri Ders Notu hakkında bilgiler verilmektedir.

Google arama terimleri:

• sindirim sistemi 5 sınıf
• sindirim sistemi
• 5 sınıf sindirim sistemi
• 5 sınıf sindirim sistemi konu anlatımı
• besinlerin sindirimi 5 sınıf
• besinlerin sindirimi
• sindirim sistemi 5 sınıf konu anlatımı
• sindirim sistemi nedir 5 sınıf
• sindirim nedir 5 sınıf
• sindirim sistemi özeti 5 sınıf
• 5 sınıf fen bilimleri besinlerin sindirimi