Elektriklenme Çeşitleri
Elektriklenme olayı 3 farklı şekilde gerçekleştirilebilmektedir:
Bu bölümde elektriklenme çeşitleri detaylı olarak anlatılacaktır.
1. Sürtünme ile Elektriklenme
Halıya sürttüğünüz bir balonu saçlarımıza yaklaştırdığımızda saçımızın hareket etmesi, saçınızı tararken saçımızın plastik tarak tarafından çekilmesi, kazağımızı çıkarırken kazağın saçımızı çekmesi ve çıtırtı sesi duyulması cisimler arasında yük geçişi olduğunu yani cisimlerin elektriklendiğini gösterir. Birbirine sürtülen iki cisim arasında elektrik yükü alışverişi sonucu cisimlerin yük kazanması veya kaybetmesi şeklinde elektriklenme meydana gelir.
Sürtünme ile elektriklenmede yalıtkan iki cisim birbirine sürtüldüğünde bir cisimdeki (–) yükler diğer cisme geçebilir. (–) yük veren cisimde (+) yükler fazla, (–) yük alan cisimde ise (–) yükler daha fazla hâle gelir.
Plastik (ebonit) çubuk yün kumaşa sürtüldüğünde yün kumaştaki (–) yükler serbest hâle gelir ve plastik çubuğa geçer. Böylece plastik çubukta (–) yük fazlalığı oluşurken yün kumaşta (+) yükler fazla hâle gelir. Başka bir deyişle plastik çubuk negatif (-), yün kumaş ise pozitif (+) yükle yüklenmiş olur.
Cam çubuk ipek kumaşa sürtüldüğünde ise cam çubuktaki (–) yükler serbest hâle gelir ve ipek kumaşa geçer. Böylece ipek kumaşta (–) yük fazlalığı olurken cam çubukta ise (+) yükler fazla hâle gelir. Başka bir deyişle cam çubuk pozitif (+), ipek kumaş ise negatif (-) yükle yüklenmiş olur.
Her iki durumdan da anlaşılacağı üzere sürtünme sonucunda cisimler zıt cins yükle yüklenmiş olur.
2. Dokunma (Temas) ile Elektriklenme
Negatif elektrik yüküyle yüklenen plastik (ebonit) çubuğu nötr(yüksüz) alüminyum folyo topa dokundurduğumuzda çubuğun topu ittiğini gözlemleriz. Birbirini iten cisimlerin aynı yükle yüklü olduğuna göre başlangıçta nötr olan alüminyum folyo topun temas(dokunma) ile elektriklenerek negatif yüklendiği sonucuna ulaşabiliriz.
Dokunma ile elektriklenme;
- Pozitif veya negatif yüklü bir cismin nötr cisme dokundurulmasıyla ve
- Pozitif veya negatif yüklü bir cismin, yine pozitif veya negatif yüklü bir cisme dokundurulması ile de gerçekleşebilir.
Dokunma ile elektriklenme sonucunda cisimlerin yük işaretlerinin ne olacağı, cisimlerin birbirlerine dokundurulmadan önceki yük işaretleri ve yük miktarlarına bağlıdır.
Dokunma ile elektriklenme sonucunda yük fazlalığı oluşuyor ise cisimler fazla yüklerini büyüklükleri oranında paylaşır. Fazla yükler paylaşıldığı için Temas(dokunma) ile elektriklenme sonucu cisimler aynı tür yükle yüklenir.
Dokunma ile elektriklenmede cisimlerin başlangıçtaki yük miktarları toplamı ile dokunma ile elektriklenme sonucundaki yük miktarları toplamı eşit olur.
3. Etki (Tesir-Yaklaştırma) ile Elektriklenme
Nötr bir cisim etki(tesir) ile elektriklenerek yüklü hâle getirilebilir.
Etki ile elektriklenme, cisimlerde geçici olarak elektriklenmeye sebep olur ve etki ortadan kalktığında elektriklenme de kaybolur.
Yüklü bir cisim, nötr cisme yaklaştırıldığında cismi çeker. Yaklaştırma sonucunda cisimlerin birbirine yakın olan kısımları zıt cins yükle yüklenirken uzak olan kısımları aynı cins yükle yüklenir. Böylece cisimler etki ile elektriklenmiş olur. Yaklaştırılan cisim uzaklaştırıldığında nötr cismin yükleri tekrar eski haline döner. Etki eden (yaklaştırılan) cisim uzaklaştırılmadan cisimler birbirinden ayrılırsa nötr cisimler etki(tesir) ile elektriklenmiş olur.
Bir önceki yazımız olan 8. Sınıf Fen Bilimleri Elektrik Yükleri ve Elektriklenme Konu Anlatımı (Güncel) başlıklı yazımızda Benjamin Franklin, Cam Çubuk ve Ebonit Çubuk hakkında bilgiler verilmektedir.
Google arama terimleri:
- https://www fenehli com/8-sinif-fen-bilimleri-elektriklenme-cesitleri-konu-anlatimi-guncel/
- https://www fenehli com/category/konu-anlatimi/8-sinif-fen-bilimleri-konu-anlatimi/