Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı’nın 18/07/2016 tarih ve 51 sayılı kararı ile Öğretmenlik Alanları, Atama ve Ders Okutma Esaslarında yapılan değişiklikle Çevre Eğitimi dersi Fen Bilimleri/Fen ve Teknoloji dersi öğretmenlerinin okutacağı dersler arasına eklenmiştir. Bu nedenle Ortaokul Çevre Eğitimi dersi öğretim programına göre üniteler, kazanımlar ve öngörülen ders saatleri aşağıya çıkarılarak öğretmenlerimizin istifadesine sunulmuştur.

Çevre Eğitimi Dersi’nin Kapsamı ve Amaçları
Çevre eğitimi dersinin kapsamı; dünyadaki canlı ve cansız varlıklar arasındaki hassas denge, insan ve çevre arasındaki etkileşimler, insan faaliyetlerinin bu hassas dengeye etkileri, doğal kaynakların sınırlılığı, küresel çevre sorunları, sınırlı kaynakların ve hassas dengenin sürdürülebilmesi ve “küresel düşün, yerel davran” ilkesi çerçevesinde oluşturulmuştur.
Çevre Eğitimi Dersi Öğretim Programı ile öğrencilerin;
1. Doğayı tanımaları ve doğa ile doğada var olan canlılar arasındaki ilişkiyi anlamaları,
2. Doğal dengenin korunmasına yönelik önlemler almaları,
3. İnsan faaliyetlerinin doğanın dengesi üzerindeki etkilerini fark etmeleri,
4. Doğal dengenin korunması için madde döngülerinin sürekliliğinin sağlanması gerektiğinin farkına varmaları,
5. Madde döngülerinin sürekliliğinin yaşam için önemini kavramaları,
6. İnsanların üretim ve tüketim faaliyetleri ile doğal madde döngüleri arasında ilişki kurmaları,
7. Doğanın korunmasına yönelik sorumluluk almaları,
8. Öncelikle atık üretimlerini azaltmaları ve üretilmek zorunda kalınan atıkların da geri dönüşümünün sağlanmasının gerekliliğine inanmaları,
9. Her insanın doğada olumlu veya olumsuz bir iz bıraktığını kavramaları,
10. Ekolojik ayak izi hesaplamalarını yaparak bunun doğal kaynak tüketimi ile ilişkisini kurmaları,
11. Doğal kaynakların sürdürülebilir ve verimli kullanımının önemini kavramaları,
12. Küresel çevre sorunlarını tanımaları, bu sorunların önlenmesine yönelik sorumluluk almaları,
13. Gelecek kuşaklara temiz bir çevre bırakılması gerektiğinin farkında olmaları,
14. Sürdürülebilir kalkınma ile sürdürülebilir doğal kaynak kullanımı arasında ilişki kurmaları,
15. Geri dönüşüm teknolojileri hakkında fikir sahibi olmaları, amaçlanmaktadır.
Bu çerçevede çevre eğitimi dersinin üniteleri aşağıdaki gibidir:
1. Ünite: Doğanın Dengesi
2. Ünite: Madde Döngüsü ve Doğal Denge
3. Ünite: Kaynakların Sınırlılığı ve Ekolojik Ayak İzi
4. Ünite: Küresel Çevre Sorunları
5. Ünite: Çevre Dostu Çözümler ve Teknolojiler

ÜNİTE VE KAZANIMLAR
1. Ünite: Doğanın Dengesi
Kavramlar: çevre, çevre sorunu, canlı ve cansız varlıklar, doğal denge
1.1. Doğadaki tüm canlı ve cansız varlıkların birbiriyle etkileşim halinde olduğunu kavrar.
Çevre kavramı ve doğal çevre bileşenleri açıklanır.
1.2. Doğal denge kavramını ve dünyanın hassas bir doğal dengeye sahip olduğunu açıklar.
Doğanın bir denge üzerine kurulduğu vurgulanarak doğadaki canlı ve cansız varlıklardan birinin ya da birkaçının (canlı türlerinden herhangi biri veya bir kaçı, orman, su, toprak, hava vb.) olmaması durumunda diğer canlıların bundan nasıl etkileneceği irdelenir ve çıkarımlarda bulunmaya yönelik etkinlikler yapılır.
1.3. İnsan faaliyetlerinin doğal dengeyi nasıl etkilediği konusunda çıkarımda bulunur.
İnsanların sosyal, kültürel ve ekonomik faaliyetlerinin canlı ve cansız varlıklar üzerindeki etkileriyle doğal dengeyi nasıl etkilediği açıklanır.
1.4. Yaşadığı çevrede insan faaliyetlerinin doğal dengeyi nasıl etkilediğini, çevreye ne tür zararlar verdiğini gözlemler ve gözlemlerini ifade eder.
1.5.İnsan faaliyetlerinin doğal dengeyi nasıl etkilediğini yaşadıkları çevreden, ülkeden ve dünyadan örneklerle açıklar.
Örneğin teknolojik ürünlerin bilinçsiz kullanılmasının, teknolojik ürünlerin sürekli yenilenmesinin, egzoz gazı salınımının artmasının doğaya ve ekonomiye verdiği zararlar ile tarım ilaçları, sprey vb. ürünlerin aşırı kullanımının doğaya ve canlılara verdiği zararlar gibi konular üzerinde durulur.
1.6. Doğal dengenin korunması için insan faaliyetlerinin nasıl düzenlenebileceği veya değiştirilebileceği konusunda fikir ve öneriler geliştirir.
2. Ünite: Madde Döngüsü ve Doğal Denge
Kavramlar: madde döngüsü, yaşam döngüsü analizi
2.1. Madde döngüsü kavramını açıklar.
2.2. Doğal dengenin sürekliliğinin madde döngülerindeki düzenle sağlandığını fark eder.
2.3. Madde döngüsünün doğal yaşam üzerindeki etkilerini açıklar.
Su ve karbon döngüsü üzerinden madde döngüsünün ne olduğu açıklanır. Bunun yanında canlılar için önemli olan azot, fosfor gibi döngülerin de olduğu belirtilir. Ancak bu madde döngülerinin ayrıntılarına girilmez.
2.4. Madde döngüleri arasındaki etkileşimin doğal dengeye olan etkilerini açıklar.
a) Madde döngülerinin birbirinden ayrı olmadığına, bütün döngüler arasında madde alışverişi gerçekleştiğine değinilir.
b) Madde döngüsünün sonucunda doğada atık madde oluşmadığı açıklanır.
2.5. Madde döngüsünün bozulmasının canlıları nasıl etkileyeceği konusunda çıkarımda bulunur.
a ) İnsan faaliyetlerinin madde döngüsü üzerindeki olumsuz etkilerine değinilir.
b) Seçilecek tüketim maddelerinin (kâğıt, plastik, naylon, sıvı yağlar vb.) birinin ya da birkaçının yaşam döngüsü üzerinde durulur.
2.6. Madde döngülerindeki değişimlerin küresel çevre sorunlarına neden olabileceğini açıklar.
Öğrencilerin insan faaliyetlerinin madde döngülerini nasıl etkilediğini ve bu faaliyetler sonucu değişen madde döngüsünün küresel ısınma üzerindeki etkilerini araştırmalarını sağlayacak etkinlikler yapılır.
2.7. İnsanların üretim ve tüketim faaliyetleri ile doğal madde döngülerini karşılaştırır.
a) “Yaşam Döngüsü Analizi” kavramı açıklanır.
b) İnsan faaliyetlerinin döngüsel değil, doğrusal biçimde işlediği vurgulanır.
c) Seçilecek tüketim maddelerinin yaşam döngüsü analizleri yapılır. Günlük yaşamda kullanılan kâğıt, plastik poşet, bilgisayar ve kot pantolon gibi ürünlerin üretim aşamalarında kullanılan doğal kaynaklar (enerji, su, madenler vb.) ile üretim sonucunda oluşan atıklar vurgulanır.
2.8. Doğaya verilen zararın kendisine döneceğini fark ederek bireysel olarak üzerine düşen sorumlulukları yerine getirir.
3. Ünite: Kaynakların Sınırlılığı ve Ekolojik Ayak İzi
Kavramlar: ekolojik ayak izi, doğal kaynak, sürdürülebilir doğal kaynak, çevre dostu tüketim maddesi, sakin şehir, organik tarım
3.1.Nüfusun, üretim ve tüketim faaliyetlerinin çevre sorunlarının ortaya çıkmasına etkisini açıklar.
a) Enerji ihtiyacı, küresel ısınma problemi, nüfus, üretim ve tüketim faaliyetleri arasındaki ilişki vurgulanır.
b) Gıda üretimi, nüfus, üretim ve tüketim faaliyetleri sonucunda yaşanan su, hava, toprak kirliliği problemlerine değinilir.
3.2. Ekolojik ayak izini açıklar.
a) Ekolojik ayak izi olarak hava, su, gıda, enerji, atıklar, sera gazları, organik atıklar, katı atıklar, tehlikeli atıklar (kimyasal, nükleer vb.) üzerinde durulur.
b) Tehlikeli atık maddelerin doğaya zarar vermeden nasıl yok edilmesi gerektiği üzerinde durulur.
3.3. Kendi ekolojik ayak izini hesaplayarak doğal kaynak tüketimine etkisini yorumlar.
a) Ekolojik ayak izi hesaplaması yaygın kullanılan programlar kullanılarak yapılır.
b) Ekolojik ayak izi hesaplaması sırasında kullanılan her bir bileşen açısından doğal kaynak tüketim alışkanlıklarına değinilir.
3.4. Doğal kaynak tüketiminin dünyanın insan yaşamını destekleme kapasitesini azaltmadan nasıl yapılabileceğini tartışır.
a) Doğal kaynakların sınırsız olmadığı vurgulanır.
b) Yenilenebilir enerji kaynakları, dünyanın insan yaşamını destekleme kapasitesinin artırılması açısından değerlendirilir.
c) Yenilenebilir enerji kaynaklarının sınırlılıklarına da değinilir.
ç) Sakin şehirler, yavaş yemek, organik tarım gibi kavramlar üzerinden sorumlu, çevre dostu uygulamalar ile gıda üretim/tüketimine örnekler verilir.
3.5. Sürdürülebilir doğal kaynak kullanımının sürdürülebilir kalkınmaya etkisini irdeler.
a) Doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı günlük yaşamdan verilecek örneklerle (su, fosil yakıtlar, rüzgâr ve güneş enerjisi, gıda vb.) açıklanır.
b) Sürdürülebilir kalkınmanın doğaya zarar vermeden ancak sürdürülebilir doğal kaynak kullanımı ile gerçekleştirilebileceği üzerinde durulur.
3.6. Dünyadaki kaynakların sınırlı olduğunu bilerek kaynakları tasarruflu kullanır.
a) Elektrik, su, ısı vb. enerji kaynaklarının tüketiminin azaltılmasına yönelik neler yapılabileceği üzerinde durulur.
b) Elektrik, su, ısı vb. enerji kaynaklarının tüketiminin azaltılmasının ekonomiye katkısına değinilir.
3.7. Çevre dostu tüketim maddelerini (gıda, kırtasiye ürünleri, oyuncak, giyecek, temizlik malzemeleri, kişisel bakım ürünleri vb.) kullanmaya özen gösterir.
4. Ünite: Küresel Çevre Sorunları
Kavramlar: biyoçeşitlilik, asit yağmurları, hava kirliliği, su kirliliği, ışık ve gürültü kirliliği
4.1. Ormansızlaşma, küresel ısınma, iklim değişikliği ve biyolojik çeşitliliğin azalmasını temel küresel çevre problemleri olarak tanımlar.
Ormansızlaşma, küresel ısınma, iklim değişikliği ve biyolojik çeşitlilik kaybı küresel problemler olarak tanımlanır, yerel örneklerle kişisel sorumlulukların küresel problemlerin çözümüne olan katkısına değinilir.
4.2. Ozon tabakasının incelmesi, asit yağmurları, küresel ısınma, ormansızlaşma vb. çevre sorunlarının ortaya çıkış nedenlerini açıklar.
Kyoto Protokolü, Sürdürülebilir Kalkınma Konferansı gibi çevre sorunlarına küresel çözüm bulmaya odaklı uluslararası anlaşmalar ve Türkiye’nin katılımı ile ilgili değerlendirme yapılabilir.
4.3. Ormansızlaşma, iklim değişikliği ve biyolojik çeşitliliğin azalması arasındaki ilişkiyi açıklar.
Mevcut bilgiler ile bu ders kapsamındaki bilgileri değerlendirerek, ormansızlaşma iklim değişikliği-biyolojik çeşitlilik kaybı-insan faaliyetleri arasındaki bağlantılar gerçek olaylarla vurgulanır.
4.4. Hava, su, toprak, gürültü ve ışık kirliliğinin yerel ve küresel ölçekte ortaya çıkardığı sorunları irdeler.
4.5. Hava, su, toprak, gürültü ve ışık kirliliğinin önlenmesinde kendisine düşen sorumlulukları yerine getirir.
4.6. Su kaynaklarının azalmasının veya kirletilmesinin canlılar üzerindeki etkilerini açıklar.
4.7. İklim değişikliğinin dünyadaki yaşamı nasıl etkileyeceği hakkında kestirimler yapar.
4.8. Biyolojik çeşitliliğin azalmasının doğal dengeyi nasıl etkileyeceğini açıklar.
4.9. Ormansızlaşmanın doğal dengeyi nasıl etkileyeceğini açıklar.
4.10. Çölleşmenin doğal yaşam üzerindeki etkilerini açıklar.
4.11. Ozon tabakasının incelmesinin (delinmesinin) canlıların sağlığı üzerindeki etkilerini değerlendirir.
4.12. Küresel açlığı engellemek için bireysel olarak kendisine düşen sorumlulukları yerine getirir.
5. Ünite: Çevre Dostu Çözümler ve Teknolojiler
Kavramlar: Geri dönüşüm, geri kazanım
5.1. Sürdürülebilir kalkınma kavramını sürdürülebilir doğal kaynak kullanımı boyutu ile irdeler.
a) Küresel çevre sorunlarının insanların doğal kaynakları doğadaki dengenin hassasiyeti göze alınmaksızın, hiç tükenmeyecekmiş gibi kullanmasından kaynakladığı örnek olaylarla vurgulanır.
b) Sürdürülebilir doğal kaynak kullanımının küresel çevre sorunları ile mücadelenin önemli bir unsuru olduğu, özellikle yenilenebilir ve yenilenemeyen enerji kaynakları konusundaki bilgiler hatırlatılır ve Türkiye’deki uygulama örneklerine değinilir.
5.2. Dünyadaki ve Türkiye’deki sürdürülebilir doğal kaynak kullanımı ile ilgili iyi örnekleri yorumlar.
5.3. Geri dönüşüm ve geri kazanım kavramlarını açıklar ve geri dönüşümü mümkün olan maddeleri (cam, kâğıt, pet şişe, pil, teknolojik ürünler vb.) sınıflayarak tekrar kullanımının sağlanmasına katkıda bulunur.
5.4. Geri dönüşüm teknolojilerinin kullanımı ile ilgili iyi örnekleri araştırır ve bu örnekleri paylaşır.
5.5. Geri dönüşüm sorunlarını irdeler ve çözüm fikirleri geliştirir.
Ortaokul Çevre Eğitimi Dersi Öğretim Programının tamamı için tıklayınız.
Bir önceki yazımız olan 2016-2017 7. Sınıf Fen Bilimleri Dersi Üniteleri, Bölümleri ve Kazanımları başlıklı yazımızda 7. Sınıf Fen Bilimleri Kazanımları 2016-2017, 7. Sınıf Fen Bilimleri Öğretim Programı 2016-2017 ve 7. Sınıf Fen Bilimleri Üniteler 2016-2017 hakkında bilgiler verilmektedir.
Google arama terimleri:
- https://www fenehli com/ortaokul-cevre-egitimi-dersi-uniteleri-kazanimlari-ve-ongorulen-ders-saatleri/
Yenilenebilir enerji kaynakları 3. Üniteye mi giriyor.